Krazenie oboczne

Zwykle krążenie oboczne nie wystarcza do wyrównania zaburzonego odpływu krwi i dlatego rozwija się przekrwienie bierne. Jeśli dotyczy ono jakiegoś narządu, to narząd taki powiększa się, jest ciemnoczerwony zarówno na powierzchni zewnętrznej, jak i na powierzchni przekroju, z której ponadto wydobywa się sporo ciemnoczerwonej krwi, uwolnionej z rozciętych, szerokich żył. Jeżeli jednak przekrwienie trwa długo, to obraz narządu się zmienia. Wskutek upośledzonego przepływu krwi przez narząd, a więc i upośledzonego odżywiania, komórki jego miąższu ulegają zmianom wstecznym  natomiast tkanka łączna zrębu rozrasta się, co powoduje włóknienie narządu i jego twardnienie. Przykładem rozwoju kolejnych zmian w miąższu i zrębie narządu biernie przekrwionego może być wątroba zastoinowa. Ponieważ przekrwienie to powstaje najczęściej w następstwie osłabienia czynności komory prawej serca, wiąże się dość wyraźnie z aktualnym stanem mięśnia sercowego. Wyrazem obniżenia sprawności mięśnia komory prawej jest narastanie ogólnego przekrwienia biernego, które powoduje powiększenie wątroby w pierwszych okresach. Wątroba jest wówczas miękka, a jej brzeg przednio-dolny zaokrąglony, gładki i wystaje spod łuku żebrowego. Jeżeli w następstwie leczenia poprawi się sprawność komory prawej, ustąpi przekrwienie bierne, wówczas wątroba zmniejsza się i może powrócić do prawidłowego stanu. Ponowne pogorszenie sprawności mięśnia sercowego znów doprowadza do rozwoju przekrwienia biernego i do powiększenia wątroby. Uwzględniając tę zależność zachowania się wątroby od stanu wydolności komory prawej serca, nazwano ongiś wątrobę ?barometrem” serca. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że nie zawsze zmniejszanie się wątroby świadczy o poprawie stanu serca, w przewlekłej bowiem niewydolności krążenia narząd ten również się zmniejsza.